გობეჩია იოსებ პავლეს ძე

(დ. 1879, ქ. ქუთაისი). პარლამენტის წევრი.

კლასიკურ გიმნაზიას ათავებს და ადესის უნივერსიტეტის მათემატიკურ ფაკულტეტზე მიდის.

1901 წელს სტუდენტთა მოძრაობაში მონაწილეობისათვის დაატუსაღეს ადესაში და ადმინისტრაციული წესით ასახლებენ სამშობლოში.

ამავე წელს ქუთაისში ერთ კრებაზე საქართველოს რუსეთთან შეერთების 100 წლის შესრულების იუბილეის გადახდის გამო საპროტესტო სიტყვის წარმოთქმისათვის მეორედ ატუსაღებენ და საქმე შინაგან მინისტრის სეპიაგინის ხელში გადადის. შემდეგ კვალად ადესაში ასახლებენ პოლიციის ზედამხედველობის ქვეშ, მაგრამ უნივერსიტეტში შესვლის უფლება კი არა აქვს. 1902 წელს უფლებას აძლევენ უნივერსიტეტში შესვლისას.

ამ ხანებში ეყრება საფუძველი გამოჩენილ რევოლიუციონერის ლებედინსკის (ლებედინსკი 1908 წელს სიკვდილით დასაჯეს პეტროგრადში – იტალიელ კორესპოდენტის კალვინოს გვარით; ხსენებული ლებედინსკი ლ. ანდრეევსა ჰყავს გამოყვანილი ვერნერის გვარით მოთხრობაში: „Разсказъ о семи повъшенныхъ“) . მეთაურობით სტუდენტთა მოძრაობის ხელმძღვანელ კომიტეტს, რომლის მთელ შემადგენლობას 1904 წელში ატუსაღებენ ჟანდარმები და მათ რიცხვში გობეჩიასაც.

ერთი წლის ციხეში ყოფნის შემდეგ ანთავისუფლებენ და უბრუნდება კვალად კავკასიას და მხურვალე მონაწილეობას იღებს სოციალისტ-რევოლიუციონერთა პარტიის ახლად აღორძინებულ ორგანიზაციათა მუშაობა-განმტკიცებაში.

ეს დრო იყო რუსეთის პირველი რევოლიუციისა 1905-06 წლები.

ალიხანოვის ცეცხლითა და მახვილით გამოლაშქრება აიძულებს გობეჩიას არალეგალურ ნიადაგზე გადასვლას და მებრძოლი რაზმის ორგანიზაციის მოწყობას. პარტიის დადგენილებით ეს რაზმი ახდენს ტერორისტული აქტებს (ალიხანოვზე-ქუთაისში, კეღამოვზე-ზუგდიდში, მარტინოვზე-თბილისში და სხვ.)

როგორც ამიერ-კავკასიის ს. რ. პ. საოლქო კომიტეტის წევრი, 1906 წლის დამლევს, კომიტეტისავე დადგენილებით მესამე პარტიულ საბჭოს ყრილობას ესწრება ფინლიანდიაში (იმატრაში). 1907 წელს კი მეორე სათათბიროს მოწვევის წინ თბილისიდან ირჩევენ დელეგატათ ტამერფოსში მოწყობილ პარტიულ მეორე ყრილობაზე დასაწრებლად. დაბრუნებისას თბილისში სხვისი გვარით იჭერენ და ასახლებენ თბილისიდან მ-ძეს გვარით მიდის ადესაში და უნივერსიტეტის რეკტორის პეტრიაშვილის დახმარებით უნივერსიტეტში შედის მეოთხე კურსზე.

1908 წელს თავისი ნამდვილი გვარით ათავებს უნივერსიტეტს, ხოლო ქალაქში სხვა გვარით სცხოვრობს, გამოცვლილი გვარითვე უკითხავს ლექციებს ასტრონომიიდან და მათემატიკიდან სახალხო მასწავლებელთ ქ. ხერსონში. ამავე დროს თბილისის სამხედრო სასამართლოს დადგენილების გამო მას დაეძებს დასაჭერად პოლიციის დეპარტამენტი.

მიუხედავათ ამისა 1909-11 წ.წ. ბაქოში სცხოვრობს, მუშათა პროფესიონალურ კურსებზე და სახალხო უნივერსიტეტში კითხულობს ლექციებს ასტრონომიიდან. ამ ხანებში გამოდის ბაქოში ქართულ ენაზე პარტიული ორგანო „მარცვალი“ და რედაქციის კოლეგიის წევრთა თავის ძმა ვლადიმერთან (ისიც არალეგალურად სცხოვრობდა) და გიგა ჯუღელთან (კატორღაში გარდაიცვალა) ერთად.

ს. რ. პ. ცენ.-კომ. დავალებით პარიზიდან რამდენიმე ამხანაგი ჩამოდის ბაქოში. ძლიერდება სოც. რევ. პარტიის მუშაობა, არც ჟანდარმებს სძინავთ სამაგიეროდ, შეიტყობენ მის ვინაობას და იძულებული ხდება საზღვარ-გარედ გაიქცეს.

სახელგანთქმული ვარსკვლავთმრიცხველი ფლამარიონის შემწეობით ერთ წელიწადს მუშაობს პარიზის ობსერვატორიაში, მაგრამ მატერიალური ხელმოკლეობა აიძულებს შესწყვიტოს მუშაობა მეცნიერების ამ დარგში და გრენობლის საპოლიტეხნიკუმო ინსტიტუტში შედის, რომელსაც ინჟენერ-ელეკტრო-ტეხნიკის ხარისხით ათავებს და პარიზში განაგრძობს მუშაობას როგორც ინჟენერი; მაგრამ აი დაჰკრა დიდმა ზარმა – რუსეთის დიდი რევოლიუცია საშვალებას აძლევს მიატოვოს უცხოეთი და დაბრუნდეს რუსეთში. პეტერბურგში ჩამოსვლისთანავე კერენსკის დროებითი მთავრობა კავკასიის ფრონტის სამხედრო კომისრად ნიშნავს. საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ ირჩევენ თავჯდომარეთ სოც.-რევ. საპარლამენტო ფრაქციისა და წევრად საქართველოს სოც.-რევ. პარტიის ცენტრალურ კომიტეტისა.

წყარო: საქართველოს ეროვნული არქივი

აფხაზი კონსტანტინე ნიკოლოზის ძე

(დ. 27 ნოემბერი, 1867, სიღნაღის მაზრის სოფ. კარდენახი – გ. 19 მაისი, 1923, თბილისი). პარტიული მიმართულებით – დამოუკიდებელი. ეროვნებით ქართველი.

პროფესია – სამხედრო, სახელმწიფო (სამოქალაქო) და საზოგადოებრივი (общественная) სამსახური.

განათლება მიიღო კადეტის კორპუსში თბილისში და სამხედრო სასწავლებელში პეტროგრადში. ბინა თბილისში აქვს – ბებუთოვის ქუჩა, სახლი 46.

სამხედრო სამსახური არტილერიაში. თბილისის საადგილ მამულო ბანკის ზედამხედველი კომიტეტის წევრი 1906-1913 წ. 1913 წლის დამდეგში ამორჩეულ იყო ქართლ-კახეთის თ. აზნ. წინამძღოლად, რის გამოც დაანება თავი სამხედრო სამსახურს და ბანკის კომიტეტის წევრობას. იყო представитель организационного по созыву VII съезда Холодильного дела в России, который состоялся в Тираполе, в декабре 1913 г. Затем – председателем Холодильного Коммитета в Тирасполе – თავმჯდომარეობდა იმ ინიციატორთა ჯგუფს, რომელთაც დაარსეს ამიერ კავკასიის ბანკი. ომის დაწყობაში, 1914 წ. აგვისტოში, ყოფილ ნამესტნიკის თხოვნით აფხაზი ჩაირიცხა სამხედრო სამსახურში, წინამძღოლობის თანამდებობის აღსრულებით და მიენდო ახალი არტილერიის ბრიგადის შედგენა, რომლის უფროსადაც დაინიშნა. ოკტომბერში ბრიგადა გავიდა ოსმალეთის ფრონტზე. 1915 წ. მარტში მეხუთე კორპუსში აფხაზი ბრიგადით გაემართა დასავლეთ ფრონტზე. იქ დაჰყო 1915 წ. დეკემბრამდის, როდესაც ყოფილ ნამესტნიკმა ნიკოლოზმა გამოიწვია თბილისში წინამძღოლობის თანამდებობის ადგილობრივ აღსასრულებლად. 1916 წ. იანვარში სამხედრო მინისტრის განკარგულებით აფხაზი დაინიშნა уполномоченный председатель особого собрания по обороне Государства и председателем Закавказского совещания Кавказского района იანვარშივე შეადგინა –заводское совещание თებერვალში, გიორგი ლავროვის თხოვნით Председатель Глав. Коммитета. Всерох. Земс. И Городс. Союзов) აფხაზმა მიიღო თავმჯდომარეობა в коммитет Инжинерно-Строительного дружин Кавказского округа რომელიც შესდგა თბილისში.

1916 წელს აფხაზი ხელმეორედ იყო არჩეული ქ. კ. თ. აზნ. წინამძღოლად; იმავე წელს ოქტომბერში რუსეთის თ. აზ. კრებულიდან იყო არჩეული სახელმწიფო საბჭოს წევრად. 1917 წელს აფხაზი ამორჩეულ იყო создать проедставительство инжинерно-сторительных дружин – представитель К-а იმავე წელს თავმჯდომარეობდა იმ ინიციატორთა ჯგუფს, რომელმაც დააარსა ქართული უნივერსიტეტი და შეიმუშავა საზოგადოების წესდება.– როგორც წინამძღოლი ოფიციალურად და კერძოდ აფხაზი იღებდა მონაწილეობას და იყო წევრად შემდეგ დაწესებულებებში: – В Губернском по презванным дням присутствий; В Губерн. по воинской повинности присутсвий; в Губ. Коммитет мелкого кредита, в Губ. Селовых. Совещаний; в раскладочном пристутствии; в них сохранит . К-т. Председателем в распоряд. Ком-т общ. Дворян для соучаствия нуждающимся в обучении. В Кавказском краевном Совещании по объединению длительных уполномоченных особых совещанний. В особых присутствиях Судебной палаты. Членам Глав. Коммитета по устройству политехникума в Тирасполе. В попечительствах, приютах, в селевых хоз. обществах и других оргпнизациях….

1917 წელს ნოემბერში აფხაზი იყო ამორჩეული საქართველო საეროვნო საბჭოთა წევრად.

დაკავებული თანამდებობები

• თბილისის საადგილმამულო ბანკის სამეურვეო კომიტეტი, წევრი (1906-1913)
• თბილისის ქართული უნივერსიტეტის დამფუძნებელი საზოგადოება, თავმჯდომარე (1917-1918)
• რუსეთის სახელმწიფო საბჭო, წევრი (1916-1917)
• სამხედრო ცენტრი, ხელმძღვანელი (1922-1923)
• საქართველოს დამოუკიდებლობის კომიტეტი, წევრი (1922-1923)
• საქართველოს ეროვნული საბჭო, წევრი (1917-1919)
• საქართველოს ეროვნულ–დემოკრატიული პარტია, თავმჯდომარე (1921-1923)
• საქართველოს ეროვნულ–დემოკრატიული პარტია, დამფუძნებელი (1917-)
• ქართლ-კახეთის თავადაზნაურთა წინამძღოლი (მარშალი) (1916-1917)
• ქართლ-კახეთის თავადაზნაურთა წინამძღოლი (მარშალი) (1913-1914)

წყარო: საქართველოს ეროვნული არქივი

ანდრონიკაშვილი კონსტანტინე ემანუელის ძე

ავტობიოგრაფია

(დ. 1876, სოფ. კაჭრეთი სიღნაღის მაზრის თფილისის გუბ.). ქართველი, სოციალ დემოკრატი მენშევიკი მიმდევარი მ. ვ. პლეხანოვისა.

დავასრულე თფილისის მესამე გიმნაზია 1897. შევედი მოსკოვის უნივერსიტეტში იურიდიულ ფაკულტეტზე, შემდეგ იმავე ფაკულტეტზე გადავედი კიევში.

მესამე კურსიდან მთავრობამ გამომრიცხა სტუდენტთა რიცხვიდან პოლიტიკაში მონაწილეობის მიღების გამო. ეს ის წელიწადი იყო 1899–1900 წწ., როდესაც უნივერსიტეტებში სტუდენტთა წმინდა აკადემიური მოძრაობამ მიიღო ხასიათი პოლიტიკური. მაშინ პირველად სტუდენტობა დაუკავშირდა მუშათა მოძრაობას. მაშინ კიევში ჟანდარმთა უფროსათ იყო ცნობილი მხეცი ნავიცკი. კიევის ციხეში ვყვანდი ხუთი თვე, შემდეგ მომცა წინადადება 24 საათში დამეტოვებინა კიევი, ჩამაბარა „პროხოდნოე მოწმობა“ და მიკრა თავი ისევ იმ სოფელში სადაც დავიბადე. არ მქონდა უფლება სოფლიდან არსაით წასვლისა. უსაქმობის გამო, შეუდექი ბავშვების მზადებას, საშუალო სასწავლებლებში ვგზავნიდი სტატიებს გაზეთებში. დრო გამოშვებით გავიპარებოდი თფილისში, სადაც დაუკავშირდი თფილისის კომიტეტს. ასე ოთხი წლის შემდეგ მომცეს ნება თფილისში ცხოვრების.

აქ მე ვეცნობი ირაკლი წერეთელს, რომელიც მაშინ რედაქტორობდა „კვალს“. ერთმანეთს ძალიან დავუახლოვდით, არ დავშორებივართ ციხემდის 1904 წ. სწორეთ რუს.-იაპონიის ომის დროს დაგვიჭირეს მეტეხში ვისხედით. ხუთი თვის შემდეგ გამანთავისუფლეს და მიკრეს თავი ისევ სოფელში. აქ გლეხკაცობაში დავიწყე მუშაობა, ვაწყობდი ორგანიზაციებს და ვუკავშირებდი თფილისის სოც-დემოკრ. ორგან. ცენტრს.[…] რევოლუციამ 1905 წ. მე წამოვედი თფილისში. ცოტა ხნის შემდეგ თფილისის კომიტეტმა გამგზავნა ალექსანდროპოლში მოსაწყობათ ქალ. ალექსანდრეპოლის, ესივანის, ყარსის დეპოს მუშათა ორგანიზაციების დასაკავშირებლად ამიერ კავკასიის რკინის გზის მუშათა ცენტრის კომიტეტთან. 1906 წ. ჩამოვედი თფილისში. ამ დროს გამოდიოდა ლეგალური გაზეთი სოც.-დემოკ. „სხივი“ ნოე ჟორდანიას, ფ. მახარაძეს რედაქტორობით. ამ გაზეთში ვაძლევდი წერილებს პოლიტიკ.-ეკონომიურ კითხვებზე.

იმავე წელს დაიწყო საარჩევნო კომპანია რუსეთის სახელმწიფო დუმაში. არჩევნების დროს ჩავარდა ჩვენი საიდუმლო ტიპოგრაფია ავლაბარში, სადაც ხუთი წელიწადი გასძლო. შემოგვეპარა პროვოკატორი, რომელმაც გასცათ. მოხდა რედაქციაში საერთო ჩხრეკა და „სხივის“ რედაქციაში ვინც ვიყავით იმ დროს ყველანი დაგვიჭირეს.

აი ამ 1906 წლიდან მე აღარ მიშვებენ ციხიდან 1909 წლამდე. მიმცეს პასუხის გებაში ორ საქმეზე. ალექსანდროპოლისა / პროცესსი 38. პოლიტიკურ დამნაშავეთ და თფილისის ავლაბრის ტიპოგრაფისა. მე არასდროს არ მივლია ტიპოგრაფიაში ალბათ იმიტომ, რომ დარწმუნდნენ იგი ეკუთვნოდა თფილისის კომიტეტს. ამასთან საპასპორტო ბლანკები ტიპოგრაფიაში, ამისთანა ბლანკები რამოდენიმე აღმოაჩინეს „სხივის“ რედაქციაში.

როგორც ერთი ისე მეორე საქმეზე მომცეს ციმბირი სამუდამოთ გადასახლებით პალატის გადაწყვეტილებით. 1914 წ. ეტაპით გამგზავნეს ენისეის გუბერნიაში სოფ. კუზნეცოვაში.

ექვსი თვის შემდეგ გამოვიპარე. ცხრა თვე ვიმალებოდი მოსკოვში. მიშოვნეს ნამდვილი სტუდენტის მოწმობა, რომლის საშუალებით დავიარებოდი ისევ იურიდიულ ფაკულტეტზე, ვისმენდი ისევ ჩემს ძველ ნაცნობ პროფესორებს. ცხრა თვის შემდეგ უკვე იძულებული გავხდი საზღვარ გარეთ წავსულიყავ. პირველათ ვცხოვრობდი ჟენევაში, მერე ლიზანაში, ერთი წელიწადი ვცხოვრობდი პარიზში. ელექტრო-ტეხნიკურ კურსები გავათავე და გადმოვედი ისევ შვეიცარიაში. 1917 წ. რევოლუციამდე, ვცხოვრობდი ლაზანაში. დავბრუნდი რუსეთში ინგლისით, არა გერმანიით. მაშინ ამ გზებმა ანუ საშუალებამ სამშობლოში დასაბრუნებლათ მიიღო პოლიტიკური ხასიათი და დიდი განხეთქილება ატყდა სოც.-დემოკრ. ემიგრანტთა შორის ამ ნიადაგზე. საზღვარგარეთიდან ვთანამშრომლობდი სოც.-დემოკრატებთან და ახლაც განვაგრძობ. ჩამოსვლისთანავე საზღვარგარეთიდან დავბრუნდი თელავში. თავად. ახლაც ვითვლები.

კონსტანტინე ანდრონიკაშვილი

წყარო: საქართველოს ეროვნული არქივი

ამიერკავკასიის სეიმი

ამიერკავკასიის სახელმწიფო ხელისუფლების საკანონმდებლო ორგანო, რომელიც მოიწვია ამიერკავკასიის კომისარიატმა 1918 წლის 10 თებერვალს თბილისში. სეიმი დაკომპლექტდა რუსეთის დამფუძნელი კრების ამიერკავკასიისდან არჩეული დეპუტატებით. სეიმს თავმჯდომარეობდა ნიკოლოზ (კარლო) ჩხეიძე.

რუსეთში 1917 წლის 25 ოქტომბერს რევოლუციის შემდეგ თბილისში ფუნქციონირება დაიწყო სამხარეო ხელისუფლების ორგანომ ამიერკავკასიის კომისარიატმა. ამ ორგანოს შექმნით ამიერკავკასია ოფიციალურად გაემიჯნა ბოლშევიკურ რუსეთს. ამავე დროს გამოცხადდა, რომ ამიერკავკასიის კომისარიატი ხელისუფლების სამხარეო ორგანოს როლში გამოვიდოდა რუსეთში კანონიერი ხელისუფლების აღდგენამდე.

1918 წლის 6 იანვარს ბოლშევიკებმა რუსეთის დამფუძნებელი კრება გარეკეს. საქართველოს დამფუძნებელი კრების 23 იანვარის სხდომაზე დეპუტატებმა მიიღეს მენშევიკების რეზოლუცია ამიერკავკასიის საკანონმდბლო სეიმის მოწვების შესახებ. სეიმის დაუყოვნებლივ მოწვევის წინააღმდეგ გამოვიდნენ სოციალისტ-რევილუციონერები და დაშნაკელები. დაშნაკელები და ესერები პრინციპიალურად არ ეწინააღმდეგებოდნენ ამიერკავკასიის სეიმის მოწვევას, მაგრამ ამისათვის სპეციალური არჩევნების მოწყობას ითხოვდნენ. (ჟურნალი „ახალი კვალი“ 1918 წლის №4)

1918 წლის 10 თებერვალს მოიწვეულ იქნა ამიერკავკასიის სეიმი. რომელშიც შედიოდნენ:

• სოციალ-დემოკრატების ფრაქცია (მენშევიკები) – 32 წევრი
• მუსულმანების ფრაქცია (მუსავიტები და უპარტიონი) – 50 წევრი
• დაშნაკთ პარტია – 27 წევრი.

ამიერკავკასიის სეიმის 1918 წლის 22 აპრილს სხდომის დღის წესრიგი

1. ამიერკავკასიის დამოუკიდებლობის შესახებ;
2. თურქეთ-ამიეკავკასიის საზავო მოლაპარაკებაზე წარგზავნილი დელეგაციის მოხსენება;
3. ამიერკავკასიის მთავრობის განცხადება ახალი ხელისუფლების ორგანოს შექმნის შესახებ.

ამიერკავკასიის დამოუკიდებლობის გამოცხადების შესახებ მოხსენებით გამოვიდა სოციალ-დემოკრატი დავით ონიაშვილი. ამიერკავკასიის სეიმმა 1918 წლის 22 აპრილს მიიღო დადგენილება ამიერკავკასიის დამოუკიდებელ დემოკრატიულ ფედერაციული რესპუბლიკად გამოცხადების შესახებ.

1918 წლის 26 მაისს საქართველოს დამოუკიდებულობის გამოცხადებასთან ერთად ამიერკავკასიის ისეიმმა თვითლიკვიდაცია გამოაცხადა.

წყარო

• სილაგაძე, აპოლონ საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენა (1917-1918) / [რედ.: მერაბ ვაჩნაძე]. – თბ., 2000. – 64გვ.; 20სმ
• ხუნდაძე, მ. ამიერ-კავკასიის სეიმი // ახალი კვალი. – თბილისი, 1918. – N4. – გვ.2-3
• გაზ. ერთობა 1918 წლის 7 თებერვალი N30

ამიერკავკასიის კომისარიატი

1917 წლის ოქტომბრის რევოლუციის გამარჯვებისთანავე ამიეკავკასიაში უფლებამოსილება შეწყვიტა რუსეთის დროებითი მთავრობის მიერ დანიშნულმა სამხაეო ორგანომ – ოზაკომმა.

ქართველი სოციალ-დემოკრატების ძალისხმევით, ვიდრე საბჭოთა მთავრობა ამიერკავკასიაში თავისი ძლაუფლებას გაავრცელებდა, ამიერკავკასიის პოლიტიკურმა ძალებმა შექმნეს სამხარეო ხელისუფლების ორგანო – ამიერკავკასიის კომისარიატი, რომელმაც ფუნქციონირება 1917 წლის 15 ნოემბერს დაიწყო.

1917 წლის 11 ნოემბერს თბილისში ამიერ-კავკასიის დროებითი მთავრობის მოწყობის საკითხთან დაკავშირებით მოწვეულ იქნა საგანგებო თათბირი. თათბირს დაესწრნენ საოლქო ცენტრების, მუშათა და გლეხთა დეპუტატები, კავკასიის ლაშქრის დეპუტატები, მუშათა და ჯარისკაცთა დეპუტატთ საბჭოს აღმასრულებელი კომიტეტი, ამიერკავკასიის საგანგებო კომიტეტი, ქალაქის საბჭოს, ამიერკავკასიის საზოგადოებრივ დაცვის კომიტეტის, სოციალ-დემოკრატების (მენშევიკების), ბოლშევიკების, სოც.რევოლუციონერების, დაშნაკელების, ს. ფედერალისტების, მაჰმადიანთა დემოკრატიული ორგანიზაციების, სრულიად რუსეთის რკინის გზათა, ფოსტა-ტელეგრაფის, პროფესიულ კავშირთა და კოოპერატივების წარმომადგენლები.

თათბირს თავმჯდომარეობდა  ევგენი გეგეჭკორი.

დამსწრეთა წინაშე სიტყვით გამოვიდა კავკასიის მხედრობათა კომისარი დონსკოი, რომელმაც აღნიშნა, რომ „ბოლშევიკების აჯანყებამ ანარქიის საზღვრები გააფართოვა. მომავალი სიბნელითაა მოცული. ამიერ კავკასია მოწყვეტილია. შველას არც პეტროგრადიდან და არც მოსკოვიდან არ უნდა ველოდეთ. ამიტომ უნდა ვიზრუნოთ საკუთარი მთავრობის მოწყობაზე. … მთავრობა ასე უნდა მოეწყოს. ეხლა კანონიერი არჩევნები სწარმოებს. თუ დამფუძნებელ კრებისათვის დელეგატების მიერ არჩეული პირები დამფუძნებელ კრებაზე წავლენ, დანარჩენები, ხალხის ნდობით აღჭურვილი პირები აქ დარჩებიან მთავრობაში.“ ”(გაზ. „საქართველო 1917 წელი გიორგობისთვე)”

ეს აზრი გაიზიარა ყველა დამსწრემ, გარდა ბოლშევიკებისა. ბოლშევიკების წარმომადგენელმა ფილიპე მახარაძემ საოლქო მთავრობის მოწყობა კონტრ-რევოლუციურ აქტად გამოაცხადა.

თათბირმა მიიღო შემდეგი რეზოლუცია. „რადგან არ არსებობს ყველას მიერ მიღებული ცენტრალური მთავრობა, და შესაძლოა ანარქიამ ამიერ კავკასიაშიც იჩინოს თავი, ამასთან რადგან გადასაწყვეტია მთელი რიგი საზოგადო, ეკონომიური და ფინანსური საკითხები, რომელთა გადაწყვეტაზე დამოკიდებულია ამიერ-კავკასიის ბედი. თათბირმა დაადგინა:

ვიდრე დამფუძნებელ კრების არჩევნები დასრულდებოდეს ამიერ-კავკასიას განაგებდეს საზოგადოებრივი დაცვის კომიტეტი. კომიტეტში შევლენ ამიერ-კავკასიის ყველა ორგანიზაციების წარმომადგენლები.

არჩევნების შემდეგ დროებითი მთავრობის მოწყობა, მისი შემადგენლობა დავალდეს არჩეულ პირებს შემდეგი პირობიებით.

ა) ადგილობრივ საოლქო პოლიტიკის შემოღება, სრულიად რუსეთის დემოკრატიასთან კავშირით, საერთო სახელმწიფოებრივ საკითხების გადაწყვეტა.

ბ) ადგილობრივ მიმდინარე საკითხის ავტონომიური გადაწყვეტა.

გ) ამიერ-კავკასიის სრულიად რუსეთის სრულ უფლებიან დამფუძნებელ კრებამდის მიყვანა ანდა იმ მომენტამდე – სანამ შესდგებოდეს ყველას მიერ მიღებული რევოლუციურ-დემოკრატიული მთავრობა.

დ) თავის მოქმედებაში უნდა ეყრდნობოდეს საოლქო და მუშათა და ჯარისკაცთა დეპუტატების ადგილობრივ საბჭოებსა და თვით მართველობათ ორგანოებს.“ ”(გაზ. „საქართველო 1917 წელი გიორგობისთვე)”

ხელისუფლების ახალი სამხარეო ორგანოს შექმნით ამიერკავკასია ოფიციალურად გაემიჯნა საბჭოთა რუსეთს. თუმცა, განაცხადა, რომ ამიერკავკასიის კომისარიატი ხელისუფლების სამხარეო ორგანოს როლში გამოვიდოდა რუსეთში კანონიერი ხელისუფლების აღდგენამდე. ე.ი. ხაზი გაესვა იმას, რომ ამიერკავკასია დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ არ ცხადდებოდა. ”(სილაგაძე, ა. საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენა (1917-1918))”

14 მაისის სხდომაზე დამტკიცდა ამიერკავკასიის კომისარიატის შემადგენლობა.

• ე. გეგეჭკორი – ამიერკავკასიის კომისარიატის თავმჯდომარე, შრომისა და საგარეო ურთიერთობათა სამინისტროს კომისარი;
• ა. ჩხენკელი – შინაგან საქმეთა და ფოსტა-ტელეგრაფის სამინისტროს კომისარი;
• დ. დონსკოი – სამხარეო და საზღვაო სამინისტროების კომისარი;
• ხ. კარჩიკიანი – ფინანსთა სამინისტროს კომისარი;
• შ. ალექსიშვილი-მესხიშვილი – უსტიციის სამინისტროს კომისარი;
• მ. ჯაფაროვი – ვაჭრობისა და მრეწველობის კომისარი;
• ხ.მელიქ-ასლანოვი – გზათ სამინისტროს კომისარი;
• ა. ნერუჩევი – მიწათმოქმედების სამინისტროს კომისარი;
• გ. ტერ-გაზარიანი – სურსათის საქმეთა სამინისტროს კომისარი;
• ა. ოგანჯანიანი – მზრუნველობის სამინისტროს კომისარი;
• ხას მამედოვი – განათლების სამინისტროს და სახელმწიფო კონტროლის კომისარი.

”(გაზ. “ერთობა” 1917 წლის 16 ნოემბერი)”

წყარო:

• სილაგაძე, აპოლონ საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენა (1917-1918)] / [რედ.: მერაბ ვაჩნაძე]. – თბ., 2000. – 64გვ.; 20სმ;
• გაზეთი “ერთობა” 1917 წლის 16 ნოემბერი;
• გაზ. „საქართველო 1917 წელი გიორგობისთვე;

ამიერკავკასიის დემოკრატიული ფედერაციული რესპუბლიკა

1917 წლის ოქტომბრის რევოლუციის გამარჯვებისთანავე ამიეკავკასიაში უფლებამოსილება შეწყვიტა რუსეთის დროებითი მთავრობის მიერ დანიშნულმა სამხაეო ორგანომ – ოზაკომმა.

„მიმდინარე მსოფლიო ომის პირობებში, როცა რეგიონში ერთმანეთს ეჯახებოდა დიდ სახელმწიფოთა ინტერესები, ხოლო ფრონტის ხაზი თბილისიდან არც ისე შორს გადიოდა, უაღრესად ფრთხილი და წინდახედული მოქმედება იყო საჭირო. ნ. ჟორდანიას აზრით, ასეთ ვითრებაში საქართველო ისევ რუსეთის ორბიტაში უნდა დარჩენილიყო, ოღონდ არა საბჭოურ-ბოლშევიკურის, არამედ დემოკრატიული რუსეთისა, რომლის დამფუძნებელ კრებას საქართველოსთვის ეროვნულ-ტერიტორიული ავტონომია უნდა დაეკანონებინა“.

ქართველი სოციალ-დემოკრატების ძალისხმევით, ვიდრე საბჭოთ მთავრობა ამიერკავკასიაში თავისი ძლაუფლებას გაავრცელებდა, ამიერკავკასიის პოლიტიკურმა ძალებმა შექმნეს სამხარეო ხელისუფლების ორგანო – ამიერკავკასიის კომისარიატი, რომელიც  რუსეთში კანონიერი ხელისუფლების აღდგენამდე იარსებებდა. ხაზი გაესვა იმას, რომ ამიერკავკასია დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ არ ცხადდებოდა.

ბოლშევიკების მიერ რუსეთის სათათბიროს დაშლის შემდეგ  ამიერკავკასიის კომისარიატმა შეცვალა თვისი პოლიტიკური კურსი და 1918 წლის 10 თებერვალს მოიწვია ამიერკავკასიის სეიმი. თუმცა ამიერკავკასიის დამოუკიდებლობა არ გამოუცხადებია.

1918 წლის 3 მარტს ვლადიმერ ლენინმა ბრესტ-ლიტოვსკში გერმანიასა და მის მოკავშირეებთან დადო სეპარატისტული ზავი. ზავის პირობებით თურქეთმა მიიღო ბათუმის, ყარსისა და არდაგანის ოლქები. 11 მარტს ამიერკავკასიის სეიმმა თურქეთის მოთხოვნა უარყო. 14 მარტს ქ. ტრაპიზონში დაიწყო ამიერკავკასია-თურქეთის მოლაპარაკება. ამიერკავკასიის დელეგაციას ხელმძღვანელობდა აკაკი ჩხენკელი. მოლაპარაკებები უშედეგოდ წარიმართა, მეტიც თურქეთის არმიამ გადმოკვეთა ამიერკავკასიის საზღვრები და დაიკავეს ბათუმი, ოზურგეთი და  მესხეთი. 

ასეთ მძიმე პოლიტიკურ ვითრებაში 1918 წლის 22 აპრილს მოწვეულ იქნა ამიერკავკასიის სეიმი, რომელმაც ამიერკავკასიის დემოკრატიული ფედერაციული რესპუბლიკის დამოუკიდებლობა გამოაცხადა.

ამიერკავკასიის სეიმმა იმავე სხდომაზე მოისმინა საზავო დელეგაციის მოხსენება და მიიღო დადგენილება საზავო მოლაპარაკების გაგრძელების შესახებ.

ამიერკავკასიის დემოკრატიულ-ფედერაციული რესპუბლიკის მთავრობის შემადგენლობა

• აკ. ჩხენკელი – მთავრობის თავმჯდომარე და საგარეო საქმეთა მინისტრი;
• ნ. რამიშვილი –  შინაგან საქმეთა მინისტრი;
• ა. ხატისოვი – ფინანსთა მინისტრი;
• ხ-ბ. მელიქ-ასლანოვი – გზათა მინისტრი;
• ფ-ხ. ხოისკი – იუსტიციის მინისტრი;
• გრ. გიორგაძე – სამხედრო მინისტრი;
• ნ. ხომერიკი – მიწათმოქმედების მინისტრი;
• ნ-ბ. უსუბეკოვი – სახალხო განათლების მინისტრი;
• მ. გაჯინსკი – ვაჭრობისა და მრეწველობის მინისტრი;
• ა. სააკიანი – სასურსათო საქმეთა მინისტრი;
• რ. კაჩაზნუნი – სახელმწიფო მზრუნველობის მინისტრი;
• ა. ერზინკიანი – შრომის მინისტრი;
• ი-ბ. ჰაიდაროვი – სახელმწიფო კონტროლიორი.

წყარო :

• აბაშიძე, ზაზა საქართველო და ქართველები]: (საკითხავი წიგნი): [სახელმძღვ.]  / ზაზა აბაშიძე, მიხეილ ბახტაძე, ოთარ ჯანელიძე; ზაზა აბაშიძის რედ.; რუკების ავტ. მანანა შეყილაძე; მხატვ. ეკა ტაბლიაშვილი. – თბილისი, 2013 (შპს “ფავორიტი პრინტი”). – 676 გვ.  რუკ.; 22 სმ. – ყდაზე: ქართველ მეფეთა ხელრთვები და ნიშნები.
• სილაგაძე, აპოლონ საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენა (1917-1918)] / [რედ.: მერაბ ვაჩნაძე]. – თბ., 2000. – 64გვ.; 20სმ
• ქართული სამხედრო ენციკლოპედიური ლექსიკონი

კედია სპირიდონ მალხაზის ძე

დაიბადა ენკენისთვის 20, 1884, ქ. ზუგდიდი. ქართველი. ეროვნულ-დემოკრატი. პუბლიცისტი.

სწავლობდა ზუგდიდის საქალაქო სასწავლებელში, აქ სწავლის დამთავრების შემდეგ გადავიდა ქუთაისის კლასიკურ გიმნაზიაში. მოძრაობაში მონაწილეობის მიღებისათვის დათხოვნილ იქმნა გიმნაზიის მერვე კლასიდან 1905 წელს აპრილის 8-ს, რის შემდეგაც სავსებით ჩაება სარევოლუციო მოძრაობაში. რეაქციის გამარჯვების შემდეგ იძულებული შეიქმნა გასცლოდა ზუგდიდში შემსვლელ დამსჯელ რაზმს.

1906 წლის დამდეგს შეეხიზნა სვანეთს, და მეორე შემდეგ წელს გაზაფხულზე ჩერქეზში გადავიდა. ზაფხულის მიწურულს საქართველოში დაბრუნდა. აქ უკვე პასუხისგებაში იყო მიცემული 102 მუხლის ძალით.

იმავე წლის შემოდგომაზე საფრანგეთში გაემგზავრა. აქ ჩაეწერა პარიზის უნივერსიტეტში, ბუნებისმეტყველების ფაკულტეტზე. ავადმყოფობის გამო სტოვებს პარიზს და სამხრეთ საფრანგეთში მიდის. სწავლას ტულუზის უნივერსიტეტში განაგრძობს. კვლავ უბრუნდება პარიზს, მაგრამ ისევ იძულებული ხდება სამხრეთს ეწვიოს და უნივერსიტეტს მონპელიეში ამთავრებს. კვლავ პარიზს უბრუნდება, ეწერება სორბონაში ფიზიოლოგიის დოქტორის ხარისხის მისაღებად და მუშაობს პროფესორ დასტრის ლაბორატორიაში. აქ დაჰყოფს წელიწადზე მეტს.

1913 წ. დეკემბერში სამშობლოში ბრუნდება. გზათ პეტროგრადში გამოივლის და რამდენიმე ხნით ჩერდება; აქ მას ატუსაღებენ კიდევაც. ორი თვის პატიმრობის შემდეგ თავს აღწევს ციხეს და სამშობლოში ჩამოდის 1914 წლის ზაფხულზე. მუშაობს არა-სოციალისტურ ეროვნულ მიმართულების შესაქმნელად.

1915 წელს სხვებთან ერთად აარსებს გაზეთ „საქართველოს“, რომლის თანამშრომელია და მკითხველთა წრეში ეს მიმართულება თანდათან ყალიბდება.

1917 წლის ივნისის პირველ რიცხვში იმართება ამ მიმართულების პირველი კონფერენცია, რომელიც აფუძნებს ეროვნულ-დემოკრატიულ პარტიას, იხილავს პროგრამის პროექტს და ამუშავებს პროგრამის საბოლოო რედაქციას. კონფერენცია ირჩევს პარტიის მთავარ კომიტეტს, რომლის თავმჯდომარედ იგი დღემდისაც იმყოფება.

ამიერ-კავკასიის რესპუბლიკის მთავრობის წინადადებით მონაწილეობს ბათომის საზავო კონფერენციაში. ბათომიდან იგივე მთავრობა მას გზავნის თავის სრულუფლებიან წარმომადგენლად ცენტრალ კოალიციის სახელმწიფოების მთავრობებთან მოლაპარაკების გასამართავად ოსმალეთსა და ამიერკავკასიის რესპუბლიკის შორის მშვიდობიანობის ჩამოგდების თაობაზე ბრესტ-ლიტოვსკის ხელშეკრულობის ნიადაგზე.

ბერლინში ჩამოუსწრებს უკვე დამოუკიდებელი საქართველოს დელეგაცია. ამ უკანასკნელის წინადადებით იგი დელეგაციის მუშაობაში ორგანიულ მონაწილეობას იღებს. მიუძღვება დელეგაციის საქმის წარმოებას და კანცელარიას. ბერლინში რჩება ივლისის დამლევამდე, შემდეგ ჩამოდის საქართველოში და საპარლამენტო მუშაობას შეუდგება.

წყარო: საქართველოს ეროვნული არქივი

ამიერ-კავკასიის სეიმი

კ. ჩხეიძის სიტყვა
(სტენოგრამით)

ნიკოლოზ (კარლო) ჩხეიძე

მოქალაქენო, სეიმის წევრებო!

როგორიც არ უნდა იყოს ჩვენი ნოჩი საკანონმდებლო დაწესებულების ბედი, დღევანდელი დღე გახდება ისტორიულ დღედ. განხორციელდა ის, რაც ჯერ კიდევ ერთი წლის წინ შორეულ ოცნებად გვეჩვენებოდა: ჩვენს ხელშია ამ ჟამად უძვირფასესი საჩუქარი რევოლუციისა. – საკანონმდებლო კრება.

მოქალაქენო, სეიმის წევრებო!

ჩვენ უპირველეს ყოვლისა ამ საჩუქარის მიღებას უნდა უმადლოდეთ თავდადებულ მებრძოლებს, რომელთაც უკვე შესწირეს თავის სიცოცხლე რევოლუციის საქმეს. მაშ დავამტკიცოთ ჩვენი მოწიწებითი მუხლის მოდრეკა ამ მებრძოლთა წარსულის წინაშე იმით, რომ პატივი ვცეთ მათ დიდებულ ხსოვნას ფეხზე ადგომით (ყველა ფეხზე დგებიან).

რევოლუციის იმ მებრძოლებს კი, რომელთაც დღევანდლამდე მაღლა უჭირავთ წითელი დროშა, ვუთხრათ:  წინ უშიშრად! გაუმარჯოს რევოლუციას!

მოქალაქენო, სეიმის წევრებო!

თქვენ იცით, რომ ჭეშმარიტ რევოლუციონერებს შიში არა აქვთ. მაგრამ რევოლუციის ბედის შესახებ ეჭვებს გარეშე ცხოვრება თანდათან ძნელი ხდება. და ეს ძლიერ ადვილი გასაგებია: ის, რაც გუშინ აქსიომად, ყველასთვის აშკარა ჭეშმარიტებად გვევლინებოდა, დღეს ცხადდება, როგოეც გაუგებრობა ან გონებით განუჭვრეტლობის ნაყოფი. მართლაც, ვინ  ამოიღებდა გუშინ ხმას, დამფუძნებელ კრების წინააღმდეგ გარდა ცარიზმის მომხრეებისა. დღეს კი დამფუძნებელი კრება გვერდზე არის მიგდებული, როგორც ძველი გამოუსადეგარი ნივთი, მის დამცველებს კი რეაქციონერთა ჯგუფს აკუთვნებენ. ჯერ გუშინ მხოლოდ ჯალათებს შეეძლოთ ეთქვათ რამე დემოკრატიულ რესპუბლიკის წინააღმდეგ, ახლა კი დემოკრატიულ რესპუბლიკისათვის მებრძოლებს რიცხავენ ჯალათებში, ჯერ კიდევ გუშინ ჩვენ ვამაყობდით სამოქალაქო თავისუფლებათა მონაპოვრებით, დღეს კი ეს თავისუფლებები აღიარებულია ბურჟუაზიულ წრეების და მათ ამყოლ-დამყოლთა მიერ მოგონილად და რევოლუციის ყველა მოპოვებათა წინააღმდეგ სწარმოებს ისეთი ბრძოლა, რომლის მეთოდები თავისუფლად შეეძლოთ შეჰშურებოდათ ყველა დროისარაკჩევებს. მართალია არაკჩევებიცა დამალიუტა სკურატოვებიც თავის მოქმედებაში კეთილ განზრახვებიდან გამოდიოდნენ და საზოგადოდ ყველამ იცის, რომ ჯოჯოხეთში მიმავალი გზაც კი მოკირწლულია საუკეთესო კეთილი ზრახვებით, მაგრამ ნამდვილია ისისც, რომ აღებულ გეზის (მიმართულების) მეოხებით რევოლუციის ყველა მოპოვებანი თანდათან გადადის თავის წინააღმდეგობაში. ხალხის ბატონობა ჯალათთა  ბატონობად იქცევა, საკანონმდებლო დაწესებულებები – შეთქმულთ წრეებად, სიტყვის თავისუფლება – პროვოკაციისა და პირში ბურთის ჩაჩრის თავისუფლებად, კრების თვისუფლება – გარეკვის თავისუფლებად, სინდისის თავისუფლება – უსინდისობის თავისუფლებად, პიროვნების ხელშეუხებლობა – ყველა არა სასურველ პირთა, თვით ძუძუმწოვარა ბევშვებამდე გაჟლეტის უფლებად, ბინის თავისუფლება – ძარცვის თავისუფლებად, და ჩვენ ახლა მეტად საინტერესო სანახაობის წინ ვდგევართ: ამ გზაზე შეერთდნენ ნამდვილი ანტიპოდები: ისინი, ვინც მუდამ ოცნებობდა გაეკეთებია ნახტომი გროზნის დროის ჯალათთა სამეფოში და ისინი, ვინც ფიქრობს, რომ უკვე გააკეთეს ნახტომი აუცილებლობის სამეფოდან თავისუფლების სამეფოში. მე არ ვკისრულობ ვიწინასწარმეტყველო, სად მივლენ ეს რეაქციისა და ანარქიის ხტუნიები, მაგრამ უნდა აღვნიშნო, რომ შექმნილი მდგომარეობა ჩვენს, ნორჩ საკანონმდებლო დაწესებულების მუშაობის გარდუვალ დაბრკოლებათა წინაშე აყენებს განსაკუთრებით, როცა გაითვალისწინებთ ქვეყნის საგარეო მდგომარეობას. მაგრამ უუდიდესი დანაშაულობა იქნებოდა ამიერ-კავკასიის სეიმის მხრით, თუ იგი არ გამოიყენებდა ყველა თავის ძალებს იმისთვის, რომ გამოვიდეთ ასეთ მდგომარეობიდან. და მე არ ვკარგავ იმედს, რომ ამიერ-კავკასიის სეიმის ცდა არ ჩაივლის უნაყოფოდ. ამ იმედს მაძლევს ერთი წყარო – ამიერ-კავკასიის დემოკრატია რომელმაც რევოლუციამდე და რევოლუციის დროსაც დაამტკიცა, რომ ის დგას რევოლუციონურ მუშაობის სწორ გზაზე. ამიერ-კავკასიის დემოკრატია მტკიცე საფუძველი იქნება ამიერ-კავკასიის სეიმისა, რადგანაც სეიმი დაადგება რევოლუციის მოპოვებათა განმტკიცებისა და რუსეთის დიდ რევოლუციის ლოზუნგების ცხოვრებაში გატარების გზას, რომელთა შორის დამფუძნებელი კრების მოწვევა, რა თქმა უნდა, რჩება სრულ ძალაში, ვინაიდან ამ ლოზუნგზე უარის თქმა, ჩემის ღრმა რწმენით, ნიშნავს რუსეთის დიდი რევოლუციიდან ჩამოშორებას, ეს ნიშნავს აფექტის პირდაპირი გავლენის ქვეშ მოქმედებას, ეს ნიშნავს ირგვლივ მომხდარ ამბების შთაბეჭდილების ქვეშ მუშაობას. შემდეგ, სწორედ იმ დროს, როცა რუსეთს მოელის გამარჯებულისაგან სამარცხვინო უღელი, როცა სწყდება მთელი საუკუნობით ბედი ამიერ-კავკასიისა, ამ მხარის ხალხთა, სეიმს არ შეუძლია არ გამოიყენოს ყველა შესაძლებლობა, რომ თავიდან აიშოროს ომის დამღუპველი შედეგები. მაგრამ საიდანაც არ უნდა გამოდიოდეს ეს შესაძლებლობა, ომის ლიკვიდაციისა და ზავის ჩამოგდებისა – სეიმმა ყოველივე ძალღონე უნდა იხმაროს, რომ არ განმტკიცდეს ის მომწამვლელი ილიუზია, რომ ჩვენ ადვილად შევძლებთ ომის ცეცხლის წრიდან ამოვხტეთ და სადმე მშვიდ ადგილზე მოვექცეთ. შემდეგ ერის თვითგამორკვევის ლოზუნგი დიდი ხანია ფრაზა არ არის და, მე ვფიქრობ, ამიერ-კავკასიის არც ერთ ხალხს არ შეუძლია დათანხმდეს თავის არსებითი უფლებების შეკვეცას. მაგრამ ამავე დროს ფანატიზმი და დოქტრინერობა, ვიტყვი სისულელე იქნებოდა, თუ აქ არ აღმოჩნდებოდა ურთიერთ გაგების, შეთანხმებისა და კომპრომისის ადგილი. ვინაიდან წინააღმდეგ შემთხვევაში ერთა თვითგამორკვევის დიდი ლოზუნგი გადაიქცეოდა ამიერ-კავკასიის ეროვნებათა ურთიერთთა ამოჟლეტად. სეიმმა უნდა შეჰქმნას პირობები, რომ მშვიდობიანად გადაჭრას ეს საკითხები და მას აქვს შეძლება შეჰქმნას ეს პირობები, თუ იგი გამონახავს ნიადაგს ყველა ეროვნებათა დემოკრატიის ინტერესების ერთიანობისათვის, და ეს, მე ვფიქრობ, არ არის შეუძლებელი. შეუდექით დაუყოვნებლივ აგრარულ საკითხების სფეროში ყველა ღონისძიებათა ცხოვრებაში გატარებასა და თქვენ შეჰქმნით ამ ნიადაგს. მიაქციეთ ყურადღება მუშათა საკითხს ამიერ-კავკასიაში და მუშათ კლასი ერთხელ  კიდევ დაგიმტკიცებთ, ვინემ სხვა, ურთიერთ გაგებისა და სოლიდარობისათვის. ვიმეორებ, დამფუძნებელი კრება რჩება დღეს ლოზუნგად და ამით ზოგადათ ისახება სეიმის ჩარჩოები და კომპეტენცია, ამასთანავე ხაზს ვუსვამ, რომ ეს ჩარჩოები, – ვფიქრობ მე, – გაფართოვდებიან პირობებისა და ცხოვრების მსვლელობის მიხედვით.

დასასრულ, მე ვფიქრობ, რომ სეიმი, თუ ივლის აღნიშნული გზით, შესძლებს აღმასრულებელ ორგანოს მისცეს საჭირო სიძლიერე. ძველად ამბობდენ – ღმერთია მოწყალეო, მე ვიტყვი – რევოლუციაა მოწყალე. გაუმარჯოს რევოლუციას, გაუმარჯოს პირველ ამიერ-კავკასიის სეიმს. (ტაში)

გაზ. საქართველო 1918 წლის 15 (28) თებერვალი

 

ამიერ-კავკასიის სეიმი

მიხეილ ხუნდაძე

 რუსეთში გაღვივებულმა სამოქალაქო ომმა ეს ვეებერთელა სახელმწიფო ნაფლეთ-ნაფლეთათ აქცია. აღარ არსებობს ყველასთვის მისაღები, ყველა კუთხის ნდობით აღჭურვილი რევოლუციონური ცენტრი; ეკონომიური და პოლიტიკური კავშირი პეტროგრადსა და სხვა და სხვა კუთხეებს შორის გასწყდა. ერთ მთლიან დემოკრატიულ რუსეთის მაგივრათ ჩვენ ვხედავთ რამდენიმე დამოუკიდებელ ნაწილს: უკრაინას, ციმბირს, დონს, ჩრდილოეთ კავკასიას, და ეს სწორეთ იმ დროს, როდესაც ქვეყნის წინაშე სდგას უდიდესი კითხვა ყოფნა-არყოფნის შესახებ; ამ კითხვის გადაჭრაში ყველა ერთნაირათ არის დაინტერესებული, მის განსახორციელებლათ აუცილებელია ყველა რევოლუციონურ და დემოკრატიულ ძალების გაერთიანება და შეკავშირება. ვინ უნდა ჩამოაგდოს საპატიო ზავი, რომელიც ასე სწყურია ქვეყანას, თუ არა მთელმა, სათანადო ძალით და ავტორიტეტით აღჭურვილმა დემოკრატიამ? ვინ უნდა მოაწესრიგოს ფინანსური და ეკონომიური ცხოვრება, თუ არა ერთმა მჭიდრო ცენტრმა, რომელიც ყველა ცხოველმყოფელ ძალებს გააერთიანებს? ჩვენ ყოველთვის ვფიქრობდით, რომ ადგილობრივ საქმეების მოსაგვარებლათ საჭირო ფართო უფლებებით აღჭურვილი ადგილობრივი თვითმართველობა, მაგრამ მასთან ერთათ ყოველთვის ვამტკიცებდით, რომ მთელი ქვეყანა საშინელმა არევ-დარევამ და ანარქიამ მოიცვა, ძლიერი ცენტრი, რომელიც სხვა და სხვა თვითმართველ ერთეულთა ძალებს გააერთიანებდა. დამფუძნებელი კრება უნდა ყოფილიყო მთელი რუსეთის ბატონ-პატრონი, ამ იდეაში თავს იყრიდა რუსეთის ყველა სასიცოცხლო ძარღვები.

მაგრამ დღეს რუსეთის დემფუძნებელი კრება აღარ არის, ის არ მოქმედებს! მისი გარეკა – სამარცხვინო და სამწუხარო მოვლენაა, მაგრამ მასთან ერთათ რეალური ფაქტია, რომელსაც შესაფერისი ლოკალური დასკვნა უნდა გაუკეთოთ. ამ ფაქტს ის აუცილებელი შედეგი მოყვა, რომ თვითეული მხარე და თითეული ერი რუსეთში თავის საკუთარ ძალების ანაბარა დარჩა; ამის შემდეგ თითოეული კუთხე იძულებული ხდება დამოუკიდებლათ გადასჭრას სხვა და სხვა საჭირბოროტო კითხვები. ასეთ პირობებში ჩავარდა ჩვენი – ამიერ-კავკასია. რუსეთში სამოქალაქო ომი და ანარქია თან და თან იზრდება; რევოლუცია და დემოკრატია, რაც დრო გადის, უფრო და უფრო იხრწნება, რა მოაგველის ჩვენ? როგორი პოლიტიკური პერსპექტივები იშლება ჩვენს წინაშე? ნოე ჟორდანიას სამართლიან თქმის არ იყო, რუსეთის რევოლუციის მომავლის შესახებ შეიძლება სამი აზრი გვქონდეს: ან იგი (რუსეთი) განაწილებული იქნება იმპერიალისტურ სახელმწიფოთ შორის, ან თვით შინაგანი განვითრება რევოლუციისა უმზადებს მას დამარცხებას და რეაქციას, ან და, თუ კი დემოკრატია თვითეულ მხარეში შესძლებს გაიმაგროს თავისი ძალღონით პოზიციები, შესაძლო იქნება ამ დემოკრატიულ ერთეულების შეკავშირება და ამრიგათ მთლიან დემოკრატიულ ფრონტის აღდგენა.

ამ მესამე გზას ადგია ჩვენი პარტია და მასთან ერთდ ამიერ-კავკასიის დემოკრატიის უმრავლესობა.

ჩვენში არჩეულმა დამფუძნებელ კრების დეპუტატებმა 23 იანვრის კრებაზე მიიღეს მენშევიკების რეზოლუცია ამიერ-კავკასიის საკანონმდებლო სეიმის მოწვევის შესახებ. ეს სეიმი დამოუკიდებლათ გადასჭრის ჩვენი კუთხის ყველა საჭირბოროტო საკითხებს. სეიმის დაუყოვნებლივ მოწვევას წინაღუდგნენ ერთი მხრით სოციალისტ-რევოლიუციონერები და მეორე მხრით დაშნაკელები. პირველნი თუმცა თითქოს იზიარებენ სეიმის იდეას, მაგრამ მოითხოვენ ხელ-ახალ არჩევნების მოხდენას; რაც შეეხება დამფუძნებელ კრების დეპუტატებს, მათის აზრით, მათ მოვალეობას შეადგენს მხოლოდ ადგილობრივი მთავრობის შედგენა, ამის შემდეგ ისინი პეტროგრადს გაემგზავრებიან დამფუძნებელ კრებაში სამუშაოთ. მომავალი ადგილობრივი მთვრობა პასუხისმგებელი იქნება მუშათ, გლეხთა და ჯარისკაცთა ცენტრის წინაშე, ესერებისაგან ასეთი განცხადების მოსმენა არ იყო მოულოდნელი; ის პარტია, რომელიც ადგილობრივ ცხოვრებაში სრულიად ნიადაგ მოკლებულია, რომელიც ძალიან ნაკლებათ იცნობს ჩვენ ქვეყანას, რომელიც ეყრდნობა სახლში მიმავალ ჯარს, რა თქმა უნდა ვერ გამოხატავს სრული სისწორით ჩვენი დემოკრატიის სულისკვეთებას.

რაც შეეხება დაშნაკელებს – მათი უკმაყოფილება გამოწვეულია უმთავრესათ იმ გარეოებით, რომ სეიმი, – როგორც მთელი ამიერ-კავკასიის ცენტრალური ორგანო, ნებას არ მისცემს მათ ჩვეული ნაციონალისტური პოლიტიკა აწარმოვონ თავიანთ ეროვნულ საბჭოში.

დაშნაკელები და ესერები პრინციპიალურათ არ ეწინაარმდეგებიან ამიერ-კავკასიის სეიმის მოწვევას, მაგრამ ამისთვის სპეციალურ არჩევნებს მოითხოვენ. ეს წინადადება დღვანდელ არანორმალურ პირობებში სრულიად განუხორციელებელია. სანამ ახალი არჩევნები მოხდება, დიდი დრო გავა, ამის განმავლობაში ამიერ-კავკასიის უკანონმდებლო ორგანოთ დატოვება – ნიშნავს ანარქის და სამოქალაქო ომის გაძლიერებას, სარევოლიუციო ცენტრისათვის საკანონმდებლო ფუნქციების გადაცემა არ შეიძლება ჯერ ერთი იმიტომ, რომ ის უწინარეს ყოვლისა არის სარევოლუციო ორგანო, რომელიც დემოკრატიის საქმეს დარაჯათ უდგას და რევოლუციის განმტკიცების საქმეს ემსახურება; სპეციალური საკანონმდებლო მუშაობა მას არ შეუძლია.

თუმცა რომ შეეძლოს, ჩვენ ნუ დავივიწყებთ იმ არა სასიამოვნო, მაგრამ რეალურ გარემოებას, რომ ცენტრს გავლენა აქვს მხოლოდ თბილისის და ქუთისის გუბერნიებში, სხვაგან კი მას არც სცნობენ და არც ემორჩილებიან.

რაც შეეხება ეროვნულ საბჭოს, მათთვის სახელმწიფოებრივი უფლებების გადაცემა, ამჟამად ყოვლად შეუძლებელია, ეს მხოლოდ ეროვნულ შუღლს გააჩაღებდა ამიერ-კავკასიაში.

საბედნიეროდ, სეიმის მოწვევა – უკვე სინამდვილეა. 10 თებერვალს ის შეიკრიბება.

რა უნდა გააკეთოს სეიმმა?

პირველი, უდიდესი საქმე, რომელიც მან უნდა შეასრულოს – ეს არის საპატიო ზავის ჩამოგდება, მთელი თავისი ძალღონე, თვისი ავტორიტეტი უნდა მოახმაროს მან ამ მიზნის მიღწევას.

შემდეგი მნიშვნელოვანი კითხვა, რომელიც უნდა გადაჭრას სეიმმა, შეეხება ეროვნულ-პოლიტიკურ თვითმართველობათა შემოღებას.

ერთი სიტყვით აგრარული, ეროვნული, მუშათა და სხვა საკითხები მთელი თვისი სიმწვავით სდგანან ადგილობრივ დემოკრატიის წინაშე და აქეთ უნდა იქნეს მიმართული მთელი ენერგია სეიმისა, საჭირო რეფორმების გასატარებლათ. დიდი საქმე აქვს გასაკეთებელი ამიერ-კავკასიის სეიმს, დიდი პასუხისმგებლობა დააკისრა მას ისტორიამ.

დემოკრატიამ გულწრფელათ უნდა უსურვოს სეიმს ნაყოფიერი მუშაობა, ვინაიდან ის, მოწოდებულია ხალხის საქმე შეასრულოს.

მ. ხუნდაძე

ჟურნალი „ახალი კვალი“– თბილისი, 1918. – N4. – გვ.2-3

ამიერ-კავკასიის კომისარიატის მოწოდება კავკასიის ფრონტის ჯარებისადმი

ამხანაგებო! პეტროგრადში მომხდარმა ამბოხებამ გაიმარჯვა დროებით მთავრობაზე და და სახლხო კომისრების მთავრობა შექმნა. ფაქტიურად რუსეთის სახელმწიფო უმთავრობოდ დარჩა. სახალხო კომისრების საბჭო განსაკუთრებით ბოლშევიკების წარმომადგენელთაგან შესდგება. მეთურად ლენინი და ტროცკი უდგანან. რუსეთი მათ მთავრობას არ სცნობს. არც თუ უცხო სახელმწიფოებმა იცნეს მათი მთავრობა.

ცენტრალ მთვრობის უქონლობამ ცნობების შეწყვეტამ მძიმე გავლენა დააჩნია განსაკუთრებით ამიერკავკასიის მხარეს. სხნასა და შველას ითხოვენ კავკასიის მცხოვრებნი და ლაშქარი. მათ სურთ თავიდან აიცილონ ფინანსური განადგურება, ცარცვა და გლეჯა და ანარქია. აი ამ სურვილმა უკარნახა დემოკრატიისა და ამიერ კავკასიის ერთა სხვა და სხვა ორგანოებს მთავრობის თავიანთი ხელში აღება. ამ მიზნით შესდგა ამიერკავკასიის კომისარიატი. რომელშიაც შედიან ამიერ კავკასიის ერთა და რევოლუციურ პარტიების წარმომადგენლები.

იგი პასუხისმგებელია ცენტრალ რევოლუციურ ორგანოების წინაშე. ეს მთავრობა, კომისარიატი, შედგენილია დროებით, დამფუძნებელ კრების მოწვევამდე ანდა ვიდრე რუსეთის რესპუბლიკაში ისეთი ცენტრალ მთავრობა დაარსდება, რომელსაც ყველანი მიიღებენ.

ამხანაგებო! ამიერ კავკასიის კომისარიატი მუდამ კავშირს იქონიებს საერთოდ რუსეთთან და ისე იმოქმედებს, იგი გამოხატავს ხალხისა და მასის ნდობას. კომისარიატს სწამს, რომ რევოლუციური ჯარები ყურს არ მიაპყრობენ რევოლუციისა და ხალხის უფლებათა შეგნებულ თუ შეუგნებელ მტრების მიერ გავრცელებულ პროვოკაციას და მხარს დაუჭერენ კომისარიატს. ამით ისინი დაეხმარებიან წესიერების დაცვაში და ამიერ კავკასიას ფინანსურ განადგურებიდან იხსნიან.

გახსომდეთ ამხანაგებო, რომ თქვენს შეგნებაზეა დამყარებული ბედი ჩვენის დიდი რევოლუციისა და მთელ სამშობლოსი.

ამიერ კავკასიის კომისარიატი.

წყარო: გაზ. „საქართველო“ 1917 წ. გიორგობისთვის 23