ჰანა არენდტი

hana arendtiჰანა არენდტი გერმანიის ქალაქ ჰანოვერში 1906 წლის 14 ოქტომბერს დაიბადა. ადრეული ასაკიდან ძალინ დიდ ინტერესს იჩენდა კითხვის მიმართ, დაინტერესებული იყო კანტის ფილოსოფიითა და გოეთეს შემოქმედებით. შესაძლოა კიერკეგორის ფილოსოფიით გატაცებამ გამოიწვია თეოლოგიაზე არჩევანის გაკეთება. სწავლა არენდტმა მარბურგის უნივესრიტეტში განაგრძო, სადაც ასწავლიდა მარტინ ჰაიდეგერი, რომელიც იმ დროისთვის ეგზისტენციურ ფილოსოფიაზე მუშაობდა. მარბურგში სწავლის წლებიდან დაიწყო არნედნტისა და ჰაიდეგერის ხანგრძლივი ურთიოერთობა. ჰაიდეგერის ფენომენოლოგიურმა მეთოდმა მნიშვნელოვანი გავლენა იქონია არენდტის შრომაზე. მან ჰუსერლთან ერთად დაიწყო ამ მეთოდის შესწავლა და ჰაიდელბერგის უნივესტიტეტის სტუდენტი გახდა, აქვე სწაველობდა კარლ იასპერსი, რომლის ხელმძღვანელობითაც მან დისერტაცია დაწერა წმინდა ავგუსტინეს სიყვარულის კონცეფციასთან დაკავშირებით. არენდტის პოლიტიკური აზროვნების უნიკალური მიდგომა მისი განათლებიდან და ფენომენოლოგიურ მეთოდიდან წარმოიშვა. სხვა ტიპიური პოლიტიკური ნაშრომებისგან განსხვვაბეით, რომლებიც უმეტესწილად ემპირიული მონცემების ან ზოგადი პოლიტიკური კონცეფციების ანალიზით იწყებოდა არენდტი დასაწყისშიო პრიორიტეტს ანიჭებდა ადამიანის ცხოვრებას თავისი ფაქტორბივი ბუნებით, იყენებდა ფენომენოლოგიურ მეთოდს, რომლის თანამხად, საგნები თავის თავს უბრუნდებიან. არენდტი ცდილობდა გამოევლინა პოლიტიკური გამოცდილების ფუნდამენტური სტრუქტურები, ან პოლიტიკური არსებობა თავისი, სხვებისგან დამოუკიდებელი. კონკრეტული არსის გათვალისწინებით, 1929 წელს არენდტი გიუნტერ შტერნზე დაქორწმინდა. გერმანიაში ანტისემიტიზმის გამძაფრების ხანა იყო და არნედტმა დაიწყო იმ პროექტის განხორცილება, რომელიც მას გერმანულ ნაციონალიზმსა და უმცირესობას შორის კონფლიქტის გააზრებაში დაეხმარებოდა. წიგნი – ებრაელი ქალის ცხოვრება აღწერდა ებრაული სალონის მეპატრონეს ბიოგრაფიას, რომელმაც ადრეულ 1800 წელს ქრისტიანობა მიიღო. 1958 წლამდე წიგნი გამოუქვეყნებელი რჩებოდა. 1933 წელს, ნაციონალური სოციალიზმის ზრადსთან ერთად არენდტი პოლიტიკურად გააქტიურდა. გერმანულ სიონისტურ ორგანიზასიათან ერთად, მან ხელი შეუწყო ნაციზმის მსვერპლთა შესახებ ინფორმაციის გამოქვეყნებას რის გამო გესტაპომ დააკავა. მაგრამ არენდტმა გესტაპოს თავი დააღწია და პარიზში გაიქცა. პარიზში ჰანამ განაგრძო პოლიტიკური მოღვაწეობა, რაც ებრაელი ბავშვების გერმნაიიდან პალესტინაში გადაყვანასთან იყო დაკავშირებული. 1939 წელს არენდტი მეუღლეს გაშორდა და ჰეინრიხ ბლუხერზე დაქორწინდა. გერმაიიდან პოლიტიკური დევნილი და კომუნისტი ბლუხერი როზა ლუქსემბურგის სპარტაკუსის ლიგაში მოაღვწეობდა, ქორწინებიდან 6 თვეში წყვილი სამხრეთ საფრანგეთში დააშორეს. ეს ბევრი გერმანიიდან დევნილის ბედისწერა გახდა მას შემდეგ, რაც ვერმახტი შემოიჭრა. არედნტმა აქაც გაქცევა მოახერხა და ბლუხერს შეუერთდა და 1941 წლის მაისში მან თავშესაფარი ამერიკაში იპოვა.

მეორე მსოფლიო ომის პეიროდში არენდტი ნიუ იორკში ცხოვრობდა და აქვეყნებდა ნაშრომებს, რომლებიც ტოტალიტარიზმის აფუძვლების სახელწოდებით გამოქვეყნდა. წიგნმა დიდი გამოხმარურება მოიპოვა და არნედტი მნიშვნელოვან ცნობილ ფიგურად აქცია. ნიუ იორკში არნედტი ორ ინტეელქტუალურ წრეში მოღვაწეოდა, ადრეული ნაშრომები იბეჭდებოდა ებრაულ საზოგადობივ სამეცნიერო ჟურნალში. სხვა გამოცემებში ის აქვეყნებდა სტატიებს ებრაული სამხედრო ძალების მხარდასაჭერად. იყო ერთ-ერთი ებრაული გამომცემლობის რედატორი. მეორე ინტელექტუალური წრე დაკავშირებული იყო პარტიზანულ მიმოხილვასთან.

1952 წელს არენდტმა მარქსისა და ტოტალიტარიზმის სწავლასთან დაკავშირებით გუგენჰეიმის გრანტი მიიღო. დაიწერა სამი წიგნი „ადამიანური მდგომარეობა“ (1958), „წარსულსა და მომავალს შორის“ (1961) და „რევოლუციის თაობაზე“ (1968) სადაც გამოჩნდა ფენომენოლიოგური მეთოდის პოირობებში პოლიტიკური ფილოსოფიის რეკონსტრუქციის მისწრაფება. წინააღმდეგობრივი ნაშრომი „მოსაზრებები ლითლ როქზე“ ახლად გაატიურებულ შავკანიანთა სამოქალაქო უფლებებს განიხილავდა. არენდტი აკრიტიკებდა აღმასარულებელი ხელისუფლების ძალმომრეობას და იმას, რასაც „იმპერიალისტურ მმართველობას“ უწოდებდა. გამოდიოდა ვიეტნამის სამხედრო ინტერვენციის წინააღმდეგ. არნედტი იყო პირველი ქალი მეცნიერი, რომელიც პრინსტონის უნივერსიტეტში სრული პროფესორი გახდა. ყველაზე დიდი ხმაური 1963 წელს გამოცემულ ნაშრომს „ეიჰმანი იერუსალიმში“ მოყვა. ავტორი, როგორც ნიუ იორკერის კორესპონდენტი, განიხილავდა ისრეალში მიმდინარე ეიჰმანის სასამართლო პროცესს. ისრაელის თავდაცვის ძალებმა შეიპყრეს, ლეიტენანტ პოლკოცნიკი, რომელსაც ებრაელების სიკვდილის ბანაკებში განთავსება ედებოდა ბრალად. ავტორი წერდა, რომ ეიჰმანს არ ამოძრავებდა ბოროტების კეთების სადისტური სურვილი, მაგრამ ის აზრს მოკლებული, ფაუფიქრებელი იყო და არ ფიქრობდა იმაზე, თუ რას ჩადიოდა. ბოროტების ბანალურობის მისეული არენდტისეული კონცეფცია გახდა მასსა და ებრაულ გაერთიანებას შორის უთანხოების მიზეზი, რდაგან ბევრის მიერ წაკითხულ იქნა როგორც ეიჰმანის გამართლება და ებრაელთა უდანაშაულობის კითხვის ქვეშ დაეყნება. არენდტი ღელავდა იმის გამო, რომ ცნობიერ და რაციონალურ აზორვნებასთან შეჯერებული ქმედება მოდერნიზაციასთან ნაციონალიზმისა და მიკერძოებულობის გამო ფეხრდებოდა. არენდტის ნაშრომების უმეტესობა შეისწავლიდა თანაზიარ სამყაროსა და მაშში ჩაბუდებულ თავისუფლების პასუხიმსგებლობათა არსს. ეიჰმანის პროცესთან დკაავშირებული ნაშრომების შემდეგ დაიწყო არენდტის ლექციათა სერია განაჩენთან, ნეო კანტიანუტ ჭვრეტასთან დაკავშირებით, რაც გახდა მისი ცნობილი ნაშრომის „გონების ცხოვრების“ ნაწილი. შოტლანდიაში ერთ-ერთი ლექციის კითხვის დროს არენდტს გულის შეტევა დაემართა. შეტევა 1975 წელს, 4 დეკემბერს ნიუ იორკში გამეორდა და ფატალური აღმოჩნდა.

არენდტის ცხოვრება გახდა არტურ კოენის ნაწარმოების შთაგონების წყარო. წიგნში კოენმა არენდტის პიროვნული ბრძოლა და რომანტიზმით სავსე ცხოვრება აღწერა. სიცოცხლის მანძილზე არენდტი ცდილობდა საზოგადოებრივი აზრისგან დაეცვა პირადი ცხოვრება და ნაკლებად ჩნდებოდა ინეტრევიუებით პრესასა და ტელევიზიაში. მიუხედავად იმისა, რომ ის ამერიკის შეერთებული შტატების ერთ-ერთი გამორჩეული ინტელექტუალად ითვლებოდა, არენდტი უარყოფდა ანგლო-ამერიკული ფილოსოფური ტენდენციების პრაგტმატულ, ემპირიულ და ლიბერალურ ბუნებას. მისმა ნაშრომებმა ძალიან დიდი გავლენა იქონია პოლიტიკურ თეორიაზე. 1975 წელს ევროპული ცივილიზაციისთვის გაწეული წვლილისთვის დანიის ხელისუფლებამ ის სონინგის პრემიით დააჯილდოვა. არენდტი პირველი ქალბატონი და პირველი ამერიკელი იყო, ვინც სონინგის პრემიით დაჯილდოვდა.

გეორგ ვილჰელმ ფრიდრიხ ჰეგელი

hegeliგეორგ ვილჰელმ ფრიდრიხ ჰეგელი (1770-1831) მიეკუთვნება „გერმანული იდეალიზმის“ ეპოქას. ის ყველა თავის ნაშრომსა და ლექციაში ცდილობდა განევითარებინა სრულყოფილი და სისტემური ონტოლოგია „ლოგიკური“ ამოსავალი წერტილიდან. ჰეგელი ყველაზე მეტად ცნობილია ისტორიის ტელეოლოგიური ხედვის გამო. მე-20 საუკუნეში, ჰეგელის აზრების „ლოგიკური“ მხარე დიდწილად დავიწყებული იყო, მაგრამ მისი პოლიტიკური და სოციალური ფილოსოფია კვლავ იწვევს ინტერესსა და მხარდაჭერას პოულობს.

ჰეგელი დაიბადა 1770 წელს შტუტგარტში, 1788-1793 წლებში სწავლობდა თეოლოგიას ტიუბინგენში, სადაც დაუმეგობრდა მომავალ დიდ პოეტს ფრიდრიხ ჰოლდერლინს და ფრიდრიხ ფონ შელინგს, რომელიც, ჰეგელის მსგავსად, გახდა გერმანული ფილოსოფიის უმნიშვნელოვანესი ფიგურა მე-19 საუკუნის პირველ ნახევარში.

უნივერსიტეტის დამთავრების შემდეგ, ჰეგელი მუშაობდა მასწავლებლად ოჯახებში ბერნსა და ფრანკფურტში. 1800 წლამდე, ჰეგელმა თავი მიუძღვნა რელიგიური და სოციალური თემების შესახებ იდეების განვითარებას. თუმცა, ჰოლდერლინისა და შელინგის ზეგავლენით, მისი ინტერესები შეიცვლა „კრიტიკული“ ფილოსოფიით, რომლის ინიციატორიც იმანუელ კანტი იყო და რომელიც შექმნა ფიხტემ. 1801 წელს, ჰეგელი გადავიდა იენაში და გამოაქვეყნა თავისი პირველი ფილოსოფიური ნაშრომი „განსხვავება ფიხტესა და შელინგის ფილოსოფიურ სისტემებს შორის“. 1803 წლამდე ის შელინგთან თანამშრომლობდა „ფილოსოფიის კრიტიკული ჟურნალის“ რედაქტირებაზე.

1807 წელს, ჰეგელმა გამოაქვეყნა თავისი პირველი მთავარი ნაშრომი „გონის ფენომენოლოგია“. წიგნი შელინგმა მისადმი მიმართულ კრიტიკად მიიჩნია, რის გამოც მათი მეგობრობა მოულოდნელად დასრულდა.

1808-1815 წწ. ჰეგელი იყო ფილოსოფიის მასწავლებელი და გიმნაზიის დირექტორი ნიურნბერგში. ამ პერიოდში, ის დაქორწინდა და დაწერა „ლოგიკის მეცნიერება“.

1816 წელს, ჰეგელი დაინიშნა ჰაიდელბერგის უნივერსიტეტის ფილოსოფიის კათედრის გამგედ. ჰაიდელბერგში ყოფნისას, მან გამოაქვეყნა „ფილოსოფიურ მეცნიერებათა ენციკლოპედია“, რომელიც იყოფა სამ ნაწილად: „ლოგიკა“, „ბუნების ფილოსოფია“ და „გონის ფილოსოფია“.

1818 წელს, ჰეგელი გახდა ბერლინის უნივერსიტეტის ფილოსოფიის კათედრის გამგე, რაც ითვლებოდა ყველაზე პრესტიჟულ თანამდებობად გერმანელ ფილოსოფოსთა წრეში. 1821 წელს, მან გამოაქვეყნა თავისი მთავარი ნაშრომი პოლიტიკურ ფილოსოფიაში „სამართლის ფილოსოფიის საფუძვლები“.

ჰეგელის გარდაცვალების შემდეგ, გამოქვეყნდა მისი ლექციები ისტორიის ფილოსოფიაზე, რელიგიის ფილოსოფიაზე, ესთეტიკაზე და ისტორიის ფილოსოფიაზე.

თარგმნა: იზა გიგაურმა

წყარო: http://plato.stanford.edu/entries/hegel/